Porada prawna online cz. 49

Porada prawna: Jak napisać ważny testament?

Testament musi zostać spisany oraz podpisany odręcznie. Nie możesz go napisać na komputerze, wydrukować, a potem podpisać. Nie może go również napisać inna osoba, a testator (czyli autor testamentu) jedynie złożyć podpis.

Jeśli charakter pisma będzie budził zastrzeżenia i dojdzie do rozprawy sądowej, sąd może wezwać grafologa, który zbada jego autentyczność. Zrobi to, porównując pismo z testamentu z próbkami, jakie na pewno są autorstwa zmarłego (np. z pisanymi przez niego listami czy notatkami).

Testament koniecznie z podpisem

W zasadzie podpis powinien składać się z pełnego imienia (czy też imion) i nazwiska. Za dopuszczalne uznaje się posłużenie się pierwszą literą imienia i nazwiska, a także samym nazwiskiem, a w przypadku dwuczłonowego – jednym z nazwisk. Dopuszczalne jest także podpisanie się pseudonimem, jeżeli spadkodawca stale się nim posługiwał.

Uwaga! Za podpis nie mogą być uznane parafa ani inicjały. Sporne jest natomiast, czy za podpis można uznać samo imię lub określenie stosunku rodzinnego (np. mama). 

Data sporządzenia testamentu

Na testamencie powinna być data jego spisania. Wprawdzie brak nie spowoduje nieważności, może natomiast wywołać poważne wątpliwości. Dlatego datę wpisać trzeba.

Przepisy nie precyzują, w jaki sposób należy ją oznaczyć. Najlepiej, gdyby to był dzień, miesiąc i rok, ale dopuszczalny jest również precyzyjny opis (np. Wigilia 2020 roku lub w dzień moich siedemdziesiątych urodzin).

Testament z mężem – nie wolno!

Testamentu nie można sporządzić z inną osobą. Kodeks cywilny wprowadza zakaz pisemnych testamentów wspólnych. Jeśli małżonkowie chcą spisać testament, to każdy z nich musi napisać oddzielny.

Uwaga! Dopuszcza się jednak w praktyce, aby sporządzić odrębne testamenty własnoręczne na tej samej kartce (obok siebie lub na innych stronach), choćby nie można był ich fizycznie oddzielić.  

Decyzja świadoma

Osoba, która sporządza testament, decyzję o tym co zrobi ze swoim majątkiem, musi podjąć świadomie. SN w ciągle aktualnym wyroku z 22 stycznia 1974 r., sygn. Akt III CRN 326/73 wyjaśnił, że: Wpływ, sugestie osób trzecich, powodujące sporządzenie przez testatora testamentu o określonej treści, prowadzą do nieważności dokonanych rozrządzeń.

To oznacza, że jeśli testator nie podejmował decyzji świadomie lub swobodnie, jego ostatnia wola jest nieważna. Chodzi nie tylko o pewne stany trwałe, takie jak np. choroba psychiczna, czy niedorozwój umysłowy, lecz także o przemijające zaburzenia czynności psychicznych.

Do tej drugiej grupy zalicza się:

• upojenie alkoholowe;
• pozostawanie pod wpływem narkotyków, hipnozy;
• stan nieprzytomności spowodowany wysoką gorączką lub schorzeniami związanymi ze starością.  

… i dobrowolnie

Za nieważny zostałby uznany także testament spisany pod wpływem groźby, a także na skutek błędu. Błąd to mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie spraw lub nieświadomość pewnych okoliczności. Chodzi o sytuacje, w których spadkodawca nie sporządziłby testamentu określonej treści, gdyby wiedział, jaki jest stan faktyczny. Np. nie przepisałby majątku krewnemu, gdyby wiedział, ze jest on uzależniony od hazardu i narkotyków.

Uwaga! Nie można w testamencie powołać spadkobiercy pod warunkiem (np. siostrzeniec dziedziczy spadek, jeśli się ożeni) ani z zastrzeżeniem terminu (np. wnuk będzie dziedziczył, jeśli do końca 2021 roku skończy studia). Takie zastrzeżenia są nieważne.  

Testament w sytuacji zagrożenia życia

Jeśli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, możliwe jest sporządzenie testamentu ustanego. Przekonanie osoby składającej oświadczenie woli o tym, że znalazła się u kresu swojego życia, może być subiektywne, ale powinno być ono uzasadnione, np. nasileniem choroby lub podeszłym wiekiem.  

Uwaga! Aby testament ustny był ważny, musi zostać złożony przy co najmniej trzech świadkach.

Jeśli testator nie umrze to po sześciu miesiącach testament ustny traci moc. Czas ten liczy się nie od jego złożenia, a od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy zwykłego testamentu.