Pojęcie wynagrodzeń i ich rodzaje oraz dokumentacja

Dokumentacja wynagrodzeń

Wynagrodzenia stanowią pieniężny ekwiwalent zużytą przez pracownika prace własną, która wykonywana jest na rzecz danego podmiotu. 

W jednostce, która zatrudnia pracownika są one elementem kosztów.

Co składa się na wynagrodzenia?

W skład wynagrodzeń wchodzą:

Wynagrodzenia osobowe, które są wypłacane:

• pracownikom z tytułu istniejącego stosunku pracy (podstawą jest umowa o pracę) lub nominacji;
• osobom, które wykonują pracę nakładczą z tytułu umowy o pracę nakładczą;
• zasiłki chorobowe, które są wypłacane w czasie trwania stosunku pracy, pokrywane ze środków zakładu pracy. 

Wynagrodzenia bezosobowe, które obejmują:

• wynagrodzenia, które są wypłacane na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło;
• wynagrodzenia, które są wypłacane na podstawie odrębnych przepisów (np. biegłym w postępowaniu dochodzeniowym, sądowym czy administracyjnym);
• wynagrodzenia, które są wypłacane osobom fizycznym za udział w komisjach, radach naukowych itp.

Honoraria, które są wynagrodzeniami za pracę twórcze, autorskie oraz racjonalizatorskie należące do podstawowej (statutowej) działalności podmiotu, a  wykonywane na podsiewie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. 

Wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne, które stanowią wynagrodzenie osób fizycznych, należne za wykonywane na podstawie umowy agencyjnej zlecone czynności opłacane według określonej wysokości stawki prowizyjnej. 

Wynagrodzenia z zysku do podziału (np. nagrody i premie, które są wypłacane z funduszu nagród).

Co nie jest zaliczane do wynagrodzeń?

Nie zalicza się m.in:

• świadczeń, które są finansowane przez ZUS (np. zasiłki macierzyńskie, wychowawcze, opieka nad chorym dzieckiem itp.);
• ekwiwalentu pieniężnego za zużyte przy pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, które stanowią własność wykonawcy;
• wypłat należności z tytułu podróży służbowych;
• ryczałtów i ekwiwalentów za używanie do celów służbowych prywatnych samochodów. 

Wynagrodzenia, które wchodzą z zakres osobowego funduszu płac obejmują:

• wynagrodzenia zasadnicze;
• wynagrodzenia dodatkowe i uzupełniające, a także deputaty. 

Wynagrodzenia zasadnicze

Są to wynagrodzenia, które wynikają ze stosunku pracy oraz odpowiedniego systemu wynagradzania:

• czasowego - czyli za efektywny czas pracy ( dotyczy pracowników biurowych, inżynieryjno-technicznych, obsługi);
• akordowego - czyli za efekty pracy (dotyczy pracowników bezpośrednio produkcyjnych).

Jako podstawę do ustalenia wynagrodzenia w systemie czasowy przyjmuje się angaż, który wyznacza grupę wynagrodzenia określoną kwotowo w skali miesięcznej lub dziennej względnie stawkę za godzinę, która jest ujęta w zakładowym taryfikatorze płac. 

W systemie czasowym-prostym wynagrodzenia jest iloczynem czasu pracy oraz stawki za jednostkę czasu. W systemie czasowo-premiowym wynagrodzenie jest sumą należności, która została ustalona według systemu czasowego prostego, a także premii uzależnionej od efektów pracy (jakości, wydajności).

Wysokość wynagrodzenia w systemie akordowym obliczana jest jako iloczyn ilości wykonanej pracy oraz stawki jednostkowej (za jednostkę produktu). Jest to system akordu prostego. W systemie akordu progresywnego stawka za jednostkę produktu wzrasta po przekroczeniu określonej normy ilościowej.

W systemie akordowo-premiowym wynagrodzenie jest sumą należności, która został ustalona według systemu akordu prostego oraz premii uzależnionej od efektów pracy. 

Wynagrodzenia dodatkowe stanowią ekwiwalent za dodatkowy czas pracy, względnie za pacę, którą pracownik wykonywał w warunkach szkodliwych dla jego zdrowia. Obejmują one premie oraz dodatki (funkcyjne, za godziny nadliczbowe, za warunki szkodliwe, uciążliwie i inne). 

Wynagrodzenia uzupełniające to elementy wynagrodzenia, które nie są związane z czasem efektywnie przepracowanym. 

Zalicza się do nich:

• dodatki stażowe, nagrody jubileuszowe, wynagrodzenie za czas urlopu oraz różnego rodzaju odprawy. 

Do wynagrodzeń zalicza się też zasiłki chorobowe, które są pokrywane przez zakład pracy. 

Od czego zależy wysokość wynagrodzenia za pracę?

Jest to zależne przed wszystkim od jakości i ilości wykonanej pracy. Pomiar pracy w przypadku czasowego systemu wynagrodzenia sprowadza się do ewidencji czasu pracy (podstawą jest np. lista obecności, zegarów kontrolnych).

Przy systemie akordowym poza ewidencją obecności niezbędny jest także pomiar rezultatów pracy, który dotyczy konkretnych, zleconych do wykonania zadań lub elementów,z jednoczesnym określeniem ilości i czasu wykonania. 

Rezultaty pracy mogą być ewidencjonowane za pomocą następujących dokumentów źródłowych:

• kart pracy;
• kart zleceń;
• kart zarobkowych.

Podstawowym dokumentem, który odzwierciedla pomiar pracy pracowników fizycznych jest karta pracy. 

Powinna ona zawierać:

• dokładny opis zadania (zlecenia);
• określenie wymogów ilościowych;
• określenie czasu wykonania;
• określenie osoby lub osób wykonujących zadanie;
• ocenę wykonania zadania. 

Na podstawie kart pracy należy sporządzić karty zarobkowe, które służą do ustalenia miesięcznego (niekiedy dwutygodniowego) zarobku każdego pracownika. Ustalone w karcie zarobkowej kwoty wynagrodzenia brutto będą podstawą sporządzenia listy płac. 

Obliczenie należnych pracownikom pensji oraz ich wypłata następuje na podstawie listy płac, w której ustala się wysokość wynagrodzenia brutto. Obejmuje ono płace zasadnicze, dopłaty i dodatki (np.stażowe), a także potrącenia od tych wynagrodzeń.

Wynagrodzenie miesięczne (brutto) pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy po pomniejszeniu o koszty uzyskania przychodu oraz o potrącone w danym miesiącu przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, które finansuje pracownik stanowią dochód, który jest podstawą obliczenia i potrącenia zaliczki miesięcznej na podatek dochodowy.  

Kwotę odprowadzanej do US zaliczki pomniejsza składka na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, która odprowadza się do ZUS. 

Do potraceń przymusowych, na które pracownik nie musi wyrażać zgody, zalicza się:

• zaliczki  na podatek dochodowy od osób fizycznych (podatek ten odprowadzany jest do US (rozrachunki z budżetami) i pomniejsza od kwoty wypłat na rzecz pracowników.