Przesłanki i przyczyny rozwodu
Mąż lub żona mogą zażądać rozwodu wówczas, gdy między nimi nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. W tym celu należy złożyć pozew do wydziału cywilnego sądu okręgowego. Sąd ten jest uprawniony do rozwiązania małżeństwa i może przy tym orzec, który z małżonków ponosi winę za rozkład wspólnego pożycia.
Rozwód może zostać orzeczony z winy: męża, żony, lub obu stron. Natomiast na zgodne żądanie obojga małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W takim przypadku sąd rozwiązuje wyrokiem związek małżeński bez orzekania o winie.
Sąd może jednak nie orzec rozwodu nawet w razie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, gdy wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, albo gdy z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd nie orzeka rozwodu również wówczas, gdy domaga się go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia.
Od tej zasady dopuszczalne są dwa wyjątki.
Jest to możliwe tylko gdy:
Rozpoznając sprawę, sąd powinien wyjaśnić jakie okoliczności doprowadziły do tego rozkładu pożycia. To właśnie na ich podstawie ustali stopień rozkładu oraz jego trwałość. Nawet wówczas, gdy strony zgodnie domagają się zaniechania orzekania o winie, sąd musi ocenić czy rozkład pożycia był zupełny i trwały.
Przyczyny rozkładu pożycia mogą być następujące:
Natomiast sama tylko niezgodność charakterów występująca bez innych przesłanek nie jest uznawana przez sąd za uzasadniającą rozkład pożycia. Oprócz tego występują przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego, które można uznać w zależności od okoliczności – za zawinione albo niezawinione (np. bezpłodność, różnica stanowisk w sprawie wychowywania dzieci).
Dokonując oceny rozkładu pożycia sąd powinien wziąć pod uwagę indywidualne cechy charakteru obojga małżonków. Istotna jest też ocena tego rozkładu przez małżonków. Na przykład jeden z nich może ten rozkład uważać za zupełny i trwały, natomiast drugi twierdzić, że nastąpi powrót do wspólnego pożycia. Przy takiej rozbieżnej ocenie rozkładu przez małżonków, ostatecznej oceny powinien dokonać sąd.
Trwałość rozkładu pożycia nie zależy wyłącznie od tego, że utrzymuje się on od dawna, a w dodatku z upływem czasu stosunki między małżonkami jeszcze pogarszają się. W wyjątkowych sytuacjach rozkład pożycia może się okazać trwały już wkrótce po tym, jak wystąpił.
Tak.
O trwałości rozkładu pożycia nie przesądza długość okresu, przez który ona utrzymuje się. Dlatego występuje ona wówczas, gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie nie podjęli pożycia, albo w krótkim czasie po ślubie zerwali to pożycie, bo np. jedno z nich dopuściło się zdrady małżeńskiej.
Oceniając trwałość rozkładu pożycia sąd powinien więc ustalić, czy występują przesłanki świadczące o tym, że małżonkowie do siebie powrócą. Może też przy tym porównać okres rozłączenia małżonków z czasem trwania ich małżeństwa.
Nie można jednak mówić o zupełnym rozkładzie pożycia, gdy występuje jedynie brak więzi gospodarczej, np. z powodu braku wspólnego mieszkania zaraz po ślubie, pracy w odległych miejscowościach, albo wówczas, gdy jeden z małżonków przebywa w zakładzie karnym.
Podobnie gdy między małżonkami nie występują kontakty seksualne, a powodem tego jest choroba lub wiek jednego z nich, to wówczas nie można żądać rozwodu powołując się na okoliczność ustania więzi fizycznej.
Natomiast na rozkład pożycia można powoływać się nawet wówczas, gdy dochodzi do zdrady przez Internet, bądź gdy małżonek zostanie przyłapany na uprawianiu tzw. wirtualnego seksu.
Nie.
Zachowanie przez małżonków poprawnych stosunków, tylko po to, aby móc utrzymywać kontakty w interesie wspólnych dzieci nie oznacza, że między nimi została utrzymana więź duchowa. Skoro są wrogo i niechętnie ustosunkowani do siebie, to tylko z uwagi na te poprawne kontakty nie można twierdzić, że rozkład pożycia między małżonkami nie wystąpił.
Chodzi tu o takie przypadki, gdy małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód, a w dodatku jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Małżonek niewinny ma prawo odmówić zgody na rozwód, pod warunkiem, że nie narusza przy okazji zasad współżycia społecznego. Innymi słowy oznacza to, że gdy wyrażając odmowę nie chce przy tym szykanować winnego małżonka, to nie narusza prawa.
Sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego nie występuje także wówczas, gdy ten małżonek, który nie chce wyrazić zgody na rozwód ponosi wyłączną winę za rozkład pożycia. Podobna sytuacja ma miejsce również, gdy oboje ponoszą taką winę, lecz nie można udowodnić, że wina tego, który wniósł pozew o rozwód jest większa. Nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego także odmowa zgody na rozwód spowodowana względami religijnymi albo moralnymi.
Tak.
Małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, który domaga się orzeczenia rozwodu otrzyma go wówczas, gdy małżonek niewinny wyrazi na to zgodę, bądź gdy odmowa zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (np. wówczas, gdy rozwodzący się małżonkowie już kilkanaście lat pozostają w faktycznej separacji, bądź gdy małżonkowie są bezdzietni, a konkubina męża spodziewa się z nim dziecka, zaś on chce zalegalizować ten związek).
Przez dobro dziecka należy rozumieć troskę o jego rozwój fizyczny, duchowy, a także zapewnienie mu odpowiednich warunków materialnych. Temu dobru podporządkowany jest osobisty interes rodziców. Aby w sprawie rozwodowej zrealizować zasadę ochrony dobra dziecka sąd powinien wziąć pod uwagę jego obecną sytuację i porównać ją z tą, która wystąpi po rozwodzie rodziców.
Nie zawsze bowiem dobro dziecka ulegnie pogorszeniu, gdy rodzice rozstaną się. Zdarza się, że dobro dziecka dozna większego uszczerbku wówczas, gdy rodzice nadal będą przebywać razem, a dziecko będzie świadkiem awantur, a nawet znęcania się jednego z małżonków nad rodziną.
Dobro małoletnich dzieci pochodzących z małżeństwa ma pierwszeństwo, przed dobrem: pełnoletnich dzieci, dzieci tylko jednego z małżonków, które pochodzą z jego poprzedniego małżeństwa, a także pochodzących ze związku faktycznego. Nie ma przy tym znaczenia, że dziecko tylko jednego z małżonków nie jest jeszcze samodzielne, albo wymaga pomocy, bądź opieki.
Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wyraził także pogląd, że sądy nie mogą swobodnie uznawać, czy dobro dziecka uniemożliwia orzeczenie rozwodu, lecz muszą swoją ocenę oprzeć na ustaleniach i dowodach zebranych w sprawie. Dobro dziecka nie dozna uszczerbku wówczas, gdy środki na jego wychowanie zostaną zapewnione (np. będą zabezpieczone alimentami w godziwej wysokości), a kontakt dziecka z obojgiem rodziców nie będzie utrudniany.
Istotny przy tym jest również wiek dziecka. Jeżeli jest ono bliskie pełnoletności, to wówczas najczęściej będzie miało kontakt z obojgiem rozwiedzionych rodziców i dlatego ochrona jego dobra w zasadzie nie uniemożliwia orzeczenia rozwodu.
Od tej zasady dopuszczalne są dwa wyjątki.
Jest to możliwe tylko gdy:
- drugi małżonek wyraził zgodę na rozwód,
- odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Rozkład pożycia
Aby sąd orzekł rozwód rozkład pożycia powinien być zupełny i trwały. Obie te przesłanki powinny wystąpić łącznie. W praktyce oznacza to, że sąd nie orzeknie rozwodu wówczas, gdy wystąpi tylko jedna z nich, na przykład rozkład pożycia będzie tylko zupełny, albo tylko trwały.Rozpoznając sprawę, sąd powinien wyjaśnić jakie okoliczności doprowadziły do tego rozkładu pożycia. To właśnie na ich podstawie ustali stopień rozkładu oraz jego trwałość. Nawet wówczas, gdy strony zgodnie domagają się zaniechania orzekania o winie, sąd musi ocenić czy rozkład pożycia był zupełny i trwały.
Przyczyny rozkładu pożycia mogą być następujące:
- zawinione (np. alkoholizm, narkomania, agresja, poniżanie małżonka, zdrada małżeńska, niewłaściwy stosunek do dzieci, odmowa wzajemnej pomocy),
- niezawinione (np. długotrwała nieuleczalna choroba uniemożliwiająca lub utrudniająca znacznie wykonywanie obowiązków małżeńskich, poważna choroba psychiczna, niedobór seksualny).
Natomiast sama tylko niezgodność charakterów występująca bez innych przesłanek nie jest uznawana przez sąd za uzasadniającą rozkład pożycia. Oprócz tego występują przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego, które można uznać w zależności od okoliczności – za zawinione albo niezawinione (np. bezpłodność, różnica stanowisk w sprawie wychowywania dzieci).
Rozkład trwały
Sąd przyjmuje, że rozkład pożycia jest trwały wówczas, gdy z doświadczenia życiowego wynika, że w tej sytuacji, w jakiej znajdują się małżonkowie nie nastąpi powrót do wspólnego pożycia. Chodzi tu o takie sytuacje, gdy małżonków nic już nie łączy, a polepszenia się stosunków panujących między nimi nie można się spodziewać.Dokonując oceny rozkładu pożycia sąd powinien wziąć pod uwagę indywidualne cechy charakteru obojga małżonków. Istotna jest też ocena tego rozkładu przez małżonków. Na przykład jeden z nich może ten rozkład uważać za zupełny i trwały, natomiast drugi twierdzić, że nastąpi powrót do wspólnego pożycia. Przy takiej rozbieżnej ocenie rozkładu przez małżonków, ostatecznej oceny powinien dokonać sąd.
Trwałość rozkładu pożycia nie zależy wyłącznie od tego, że utrzymuje się on od dawna, a w dodatku z upływem czasu stosunki między małżonkami jeszcze pogarszają się. W wyjątkowych sytuacjach rozkład pożycia może się okazać trwały już wkrótce po tym, jak wystąpił.
Przykład Czy wkrótce po ślubie może wystąpić trwały rozkład pożycia
Po zawarciu małżeństwa małżonkowie nie podjęli pożycia. Czy wówczas, gdy jedno z nich wystąpi o rozwód może powołać się na trwały rozkład pożycia?Tak.
O trwałości rozkładu pożycia nie przesądza długość okresu, przez który ona utrzymuje się. Dlatego występuje ona wówczas, gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie nie podjęli pożycia, albo w krótkim czasie po ślubie zerwali to pożycie, bo np. jedno z nich dopuściło się zdrady małżeńskiej.
Oceniając trwałość rozkładu pożycia sąd powinien więc ustalić, czy występują przesłanki świadczące o tym, że małżonkowie do siebie powrócą. Może też przy tym porównać okres rozłączenia małżonków z czasem trwania ich małżeństwa.
Rozkład zupełny
Sąd przyjmuje, że rozkład pożycia jest zupełny wówczas, gdy między małżonkami brak jest jakiejkolwiek więzi duchowej, fizycznej, gospodarczej, ani jakiejkolwiek innej. Wszystkie te przesłanki powinny występować łącznie.Nie można jednak mówić o zupełnym rozkładzie pożycia, gdy występuje jedynie brak więzi gospodarczej, np. z powodu braku wspólnego mieszkania zaraz po ślubie, pracy w odległych miejscowościach, albo wówczas, gdy jeden z małżonków przebywa w zakładzie karnym.
Podobnie gdy między małżonkami nie występują kontakty seksualne, a powodem tego jest choroba lub wiek jednego z nich, to wówczas nie można żądać rozwodu powołując się na okoliczność ustania więzi fizycznej.
Natomiast na rozkład pożycia można powoływać się nawet wówczas, gdy dochodzi do zdrady przez Internet, bądź gdy małżonek zostanie przyłapany na uprawianiu tzw. wirtualnego seksu.
Przykład Kiedy jest brak więzi duchowej
Małżonkowie są wrogo do siebie ustosunkowani, ale utrzymują poprawne kontakty w interesie wspólnych dzieci. Czy w takiej sytuacji można uznać, że jednak między nimi występuje więź duchowa?Nie.
Zachowanie przez małżonków poprawnych stosunków, tylko po to, aby móc utrzymywać kontakty w interesie wspólnych dzieci nie oznacza, że między nimi została utrzymana więź duchowa. Skoro są wrogo i niechętnie ustosunkowani do siebie, to tylko z uwagi na te poprawne kontakty nie można twierdzić, że rozkład pożycia między małżonkami nie wystąpił.
Negatywne przesłanki rozwodu
Nawet jeśli rozkład pożycia jest zupełny i trwały sąd nie orzeknie rozwodu, gdy miałoby na tym ucierpieć dobro małoletnich dzieci, rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. dziecko zostało już poczęte, ale jeszcze nie urodziło się), albo żąda go małżonek wyłącznie winny rozpadu.Chodzi tu o takie przypadki, gdy małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód, a w dodatku jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Małżonek niewinny ma prawo odmówić zgody na rozwód, pod warunkiem, że nie narusza przy okazji zasad współżycia społecznego. Innymi słowy oznacza to, że gdy wyrażając odmowę nie chce przy tym szykanować winnego małżonka, to nie narusza prawa.
Sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego nie występuje także wówczas, gdy ten małżonek, który nie chce wyrazić zgody na rozwód ponosi wyłączną winę za rozkład pożycia. Podobna sytuacja ma miejsce również, gdy oboje ponoszą taką winę, lecz nie można udowodnić, że wina tego, który wniósł pozew o rozwód jest większa. Nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego także odmowa zgody na rozwód spowodowana względami religijnymi albo moralnymi.
Przykład Czy małżonek wyłącznie winny dostanie rozwód
Mąż wniósł pozew o rozwód bez orzekania o winie. Natomiast żona domagała się ustalenia winy męża za rozkład pożycia. Na podstawie zebranych dowodów w sprawie sąd uznał, że powód jest wyłącznie winnym rozkładu pożycia. Czy dostanie on rozwód?Tak.
Małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, który domaga się orzeczenia rozwodu otrzyma go wówczas, gdy małżonek niewinny wyrazi na to zgodę, bądź gdy odmowa zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (np. wówczas, gdy rozwodzący się małżonkowie już kilkanaście lat pozostają w faktycznej separacji, bądź gdy małżonkowie są bezdzietni, a konkubina męża spodziewa się z nim dziecka, zaś on chce zalegalizować ten związek).
Dobro dziecka
Dobro dziecka jest przesłanką wykluczającą orzeczenie rozwodu mimo, że nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia między rodzicami. Chodzi tu jednak wyłącznie o dobro dzieci małoletnich i w dodatku wspólnych rozwodzących się małżonków. Na takich samych zasadach jak dzieci wspólne traktuje się także dzieci adoptowane przez oboje małżonków, a także dzieci jednego z nich, które przysposobił drugi.Przez dobro dziecka należy rozumieć troskę o jego rozwój fizyczny, duchowy, a także zapewnienie mu odpowiednich warunków materialnych. Temu dobru podporządkowany jest osobisty interes rodziców. Aby w sprawie rozwodowej zrealizować zasadę ochrony dobra dziecka sąd powinien wziąć pod uwagę jego obecną sytuację i porównać ją z tą, która wystąpi po rozwodzie rodziców.
Nie zawsze bowiem dobro dziecka ulegnie pogorszeniu, gdy rodzice rozstaną się. Zdarza się, że dobro dziecka dozna większego uszczerbku wówczas, gdy rodzice nadal będą przebywać razem, a dziecko będzie świadkiem awantur, a nawet znęcania się jednego z małżonków nad rodziną.
Dobro małoletnich dzieci pochodzących z małżeństwa ma pierwszeństwo, przed dobrem: pełnoletnich dzieci, dzieci tylko jednego z małżonków, które pochodzą z jego poprzedniego małżeństwa, a także pochodzących ze związku faktycznego. Nie ma przy tym znaczenia, że dziecko tylko jednego z małżonków nie jest jeszcze samodzielne, albo wymaga pomocy, bądź opieki.
Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wyraził także pogląd, że sądy nie mogą swobodnie uznawać, czy dobro dziecka uniemożliwia orzeczenie rozwodu, lecz muszą swoją ocenę oprzeć na ustaleniach i dowodach zebranych w sprawie. Dobro dziecka nie dozna uszczerbku wówczas, gdy środki na jego wychowanie zostaną zapewnione (np. będą zabezpieczone alimentami w godziwej wysokości), a kontakt dziecka z obojgiem rodziców nie będzie utrudniany.
Istotny przy tym jest również wiek dziecka. Jeżeli jest ono bliskie pełnoletności, to wówczas najczęściej będzie miało kontakt z obojgiem rozwiedzionych rodziców i dlatego ochrona jego dobra w zasadzie nie uniemożliwia orzeczenia rozwodu.
Komentarze