Darowizna a zachowek

Czy darowiznę wlicza się do zachowku?

Zachowek jest rekompensatą finansową dla najbliższej rodziny zmarłego, jeśli pominięto ją w testamencie lub zapisana jej część majątku jest niewielka. Zachowku mogą się domagać w pierwszej kolejności zstępni: dzieci (także przysposobione), wnuki, prawniku oraz małżonek spadkodawcy.

W drugiej kolejności rodzice. Rodzeństwo i dalsi krewni tego prawa nie mają.

Ile wynosi zachowek? 

1/2 tego, co dziedziczylibyśmy, gdyby zmarły nie sporządził ostatniej woli. Dla osób trwale niezdolnych do pracy lub w chwili śmierci spadkodawcy niepełnoletnich zachowek wzrasta do 2/3 wartości udziału w spadku.

Dla przykładu: Ojciec zapisał w testamencie mieszkanie warte 200 tys. zł żonie oraz synowi. Ich udziały w nieruchomości miały być równe (czyli każdy jest właścicielem połowy mieszkania). Pełnoletniej córce nie zapisał nic. Gdyby nie było testamentu, żonie należałaby się połowa spadku,a  dzieciom po połowie pozostałej części majątku. Licząc kwotowo, żona odziedziczyłaby 100 tys.zł, a jej dzieci po 50 tys. zł. Ponieważ córkę pominięto w testamencie, ma prawo domagać się 25 tys. zł zachowku (1/2 tego, co by dostała, gdyby nie było testamentu).

A co z darowiznami?

Przy wyliczeniu zachowku uwzględnia się wartość całej schedy pozostawionej przez spadkodawcę. Nie tylko to co zmarły pozostawił w testamencie, ale także darowizny, których dokonał. W przypadku obdarowania osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do spadku, liczą się darowizny do 10 lat.

Uwaga! W przypadku bliskiej rodziny do spadku należy wliczyć wszelkie darowizny z całego życia spadkodawcy. Na wysokość zachowku nie ma żadnego wpływu sytuacja materialna uprawnionych doń osób - np. bogata siostra ma prawo domagać się wypłaty zachowku od biednego brata. 

Przy ustalaniu kwoty zachowku nie wlicza się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego następcy na podstawie art. 52. ust. 1 ustawy z 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. nr 32, poz. 140).

O zachowek nie mogą starać się bliscy spadkodawcy, którzy zostali przez niego wydziedziczeni, ale mają do niego prawo dzieci i wnuki osoby, która została wydziedziczona. Zachowek nie przysługuje również temu, kto odrzucił spadek bądź zrzekł się dziedziczenia.

Jak dochodzić wypłacenia zachowku, gdy polubowne rozliczenia są niemożliwe? 

Należy wtedy złożyć pozew o wypłatę zachowku w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub okręgowym (gdy kwota zachowku przekracza 75 tys. zł). Opłata sądowa od takiego pozwu wynosi 5% wartości sporu.

Dla powyższego przykładu: gdy córka będzie chciała domagać się przed sądem wypłacenia zachowku, musiałaby uiścić 1250 zł opłaty. 

Roszczenie o wypłatę zachowku przedawnia się po 5 latach od ogłoszenia testamentu.

Wzór pozwu o zachowek